‘Negroland. Een autobiografie’ door Margo Jefferson

Wat een geweldige memoir! Een 250 pagina’s lang boeiend en ontroerend essay over het leven van een zwarte hoogopgeleide vrouw in een middelklas milieu in Chicago. Margo Jefferson werd geboren in 1947 en beschrijft wat de turbulente geschiedenis met haar leven deed.

Margo Jefferson (1947) won met haar autobiografie Negroland (in het Engels Negroland, a memoir) in 2015 de prijs van de Amerikaanse National Book Critics Circle Award. In Nederland is het boek in de serie Privédomein uitgegeven bij De Arbeiderspers.
Negroland is een uiterst boeiende autobiografie, een prachtig geschreven literair memoir van een zwarte hoogopgeleide vrouw uit de ‘Hogere Klassen van de Gekleurde Samenleving in de VS’, en geeft een tijdsbeeld van de jaren veertig tot heden over issues van ras, klasse en sekse. De jaren ’60 zijn de jaren van de Burgerrechten, Nieuw Links, Black Power, feminisme en homorechten. Dit boek is één groot essay gekoppeld aan persoonlijke ervaringen en opvattingen met interessante uitspraken die tot nadenken stemmen. Het laatste hoofdstuk is een briljante samenvatting van alles wat ze naar voren heeft gebracht. Negroland maakt evenveel indruk als de film I am not your negro gebaseerd op fragmenten uit een niet gepubliceerd boek van schrijver James Baldwin (door Margo Jefferson in haar boek genoemd) over race in America. Baldwin: ‘Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed if it is not faced.’

Auteur Margo Jefferson rechtvaardigt de titel Negroland, omdat ze denkt dat hij verkeerd kan worden begrepen. “Ik noem het Negroland, omdat ik ‘neger’ nog steeds een wonderbaarlijk woord vind, prachtig en vreselijk. Een woord dat thuishoort op plakkaten over weggelopen slaven en in proclamaties van burgerrechten; dat verwijst naar sociale constructen en naar rondhangen op een straathoek. Een woord als in een toontaal waarvan de betekenis mee verandert met het gebruik en de context, terwijl de geschiedenis zich in bochten wringt, vooruitsnelt, vooruitgang boekt en stagneert. De hoofdletter waarmee het woord in de VS wordt geschreven lijkt zijn waardigheid te vergroten….Ik noem het Negroland omdat ‘neger’ zo lang onze geschiedenis heeft bepaald; omdat ik zo lang heb geleefd met de betekenissen en de implicaties; omdat die me op het spoor zetten van wat ras eigenlijk was, of, zoals we nu zeggen, hoe een ras geconstrueerd kon worden.”
In de Nederlandse vertaling werd de titel (het woord ‘neger’ is niet politiek correct) gehandhaafd, ook al brak er even een stormpje van protest uit.

Margo Jefferson is de dochter van een kinderarts en een mondaine vrouw, voor haar huwelijk maatschappelijk werkster, daarna moeder van twee dochters en echtgenote. Ze woonden in de betere wijken van Chicago. Margo kreeg een goede (universitaire) opleiding en is nu professor aan de Columbia University School of Arts; ze was schrijver in Newsweek en criticus voor The New York Times. Voor haar kritieken ontving ze een Pulitzer Prize.
Over zichzelf zegt ze: “Ik ben een schrijver, een journalist, een recensent. Ik ben een vrouw die opgroeide als negerin en zichzelf meestal zwart noemt.”
Wat is Negroland eigenlijk? Margo Jefferson:
“Negroland is mijn naam voor het deel van zwart Amerika waar de inwoners zich tot op zekere hoogte beschermd wisten door voorrechten en welvaart. De kinderen van Negroland werden gewaarschuwd dat weinig negers deze voorrechten en welvaart ten deel viel en dat de meeste blanken hen het liefst weer behoeftig, eerbiedig en onderdanig zagen. De kinderen werd geleerd dat andere negers een voorbeeld aan ons moesten nemen, maar dat velen (uit afgunst of onwetendheid) de vooroordelen juist bevestigden.”

Haar jeugd in Negroland lijkt bevoorrecht, maar het is een leven van spitsroeden lopen, altijd opletten of ze wel het juiste doet, juist gekleed is, de juiste dingen zegt. Ze groeit op met een Amerikaanse versie van het Nederlandse etiquetteboek Hoe hoort het eigenlijk? Het is geschreven in 1941 en heet The Correct Thing: To do-to Say-toWear. Ze heeft geleerd zich niet op de voorgrond te dringen. Ze mag zich wel onderscheiden, maar alleen door uit te blinken in prestaties en manieren. Op de voorgrond treden werd aangemoedigd, maar alleen als het de familie, hun vrienden en alle gemeenschappelijke voorouders ten goede kwam. Ze moet zorgen dat ze zich ten aanzien van blanken onderscheidt als het beschaafde intelligente zwarte meisje. Ten aanzien van zwarten moet ze zich voordoen als gelijke, maar wel als het goed opgevoede meisje, het voorbeeld voor de gewone zwarte kinderen. Dat lukt met wisselend succes, maar blijvend is dat ze in beide groepen niet thuis hoort: “Het erfgoed van Negroland: verbod en voorrecht, pijn en prestatie, een mengeling van liefde en angst voor de witte cultuur.” Ze schrijft niet over persoonlijk leed. Juist niet. Maar op elke bladzijde liggen de emoties – ongeschreven- juist ten diepste voelbaar: woede, verdriet, eenzaamheid, wanhoop, angst.De situaties in 1966 betekenen voor haar een revolutie in haar opvattingen omtrent zichzelf en de wereld waarin ze leeft. Ze wordt als burgerlijk gezien, bevoorrecht. De vraag rees: ’Was ze wel zwart genoeg?’ De leden van haar klasse worden weggezet als imitatie-blanken en daarom veracht door zwarte activisten. Haar wanhoop roept in haar een verlangen naar suïcide op:”En dan (alsof dat het resultaat was) wanhoop en een dringend verlangen om het zelf te vernietigen. De vijanden van mijn volk hebben mij dit aangedaan. Maar mijn naasten ook. Mijn vijanden hebben teveel genomen. Mijn naasten hebben teveel gevraagd. Laat ik zeggen,voorzichtig, dat de schuld niet symmetrisch is: mijn vijanden dwóngen mijn naasten om teveel van mij te vragen.”

Een heftige innerlijke strijd waaruit ze uiteindelijk een positieve uitweg vindt.

Uitgeverij         Arbeiderspers, oktober 2017 (privé-domein no. 297)
Pagina’s            252
Vertaald            uit het Engels, prima vertaling door Pauline Slot (Negroland)
ISBN                  978 9029 501 460
Op het boekomslag een foto van Margo Jefferson, gekleed in een creatie van Coco Chanel; met witte handschoenen.

Recensie door Hannah Kuipers, februari 2017

https://vrouwenbibliotheek.nl/2018/02/16/negroland-een-autobiografie-door-margo-jefferson/